دهانه های ماه چگونه تشکیل می شوند؟
این شب ها ماه بعد از غروب خورشید و تقریبا به صورت کامل در آسمان نمایان است. ماه شاید تنها جرم آسمانی باشد که تمام مردم، بدون نیاز به ابزرا خاصی به راحتی آن را می بینند و از دیدنش لذت می برند. احتمالا شما هم تا به حال مانند خیلی های دیگر از پشت دوربین یا تلسکوپ به ماه زل زده اید و دهانه های سطح آن را دیده اید.
دهانه‌ای که در تصویر مشاهده می‌کنید، در منطقه‌ای مرتفع از سطح ماه قرار گرفته و سنگ‌هایی با اندازه‌های مختلف آن را احاطه کرده‌اند. این دهانه با پهنایی در حدود 550 متر، جزو دهانه‌های کوچک ماه است.
برای تعیین چگونگی شکل‌گیری دهانه‌ها، دانشمندان به دنبال یافتن پاسخ برای پرسش‌هایی همچون اندازه‌ی دهانه و مواد پراکنده شده در اطراف دهانه هستند. دانشمندان در حال مطالعه بر روی چنین دهانه‌های کوچکی هستند تا دریابند که چطور دهانه‌های کوچکی به این شکل و اندازه و با موادی که دورشان ریخته شده است، شکل می‌گیرند. مشکل اینجاست که گاهی، نتیجه‌ای یکسان می‌تواند ناشی از اتفاق‌هایی متفاوت باشد.
وقتی یک جرم آسمانی (هر چیزی مانند سیارک‌ها و دنباله‌دارها) به جسمی منسجم (مانند صخره‌ی سنگی) برخورد کند، مواد بیرون ریخته شامل درصد زیادی خورده سنگ است. بنابراین سنگهای دیده شده در تصویر بالا نشان می‌دهند که جرمی آسمانی با سطح محکمی برخورد کرده است. پس این تصویر می‌تواند نشان دهنده‌ی برخوردی دست اول با سطحی صخره‌ای باشد.
سنگ‌هایی که در برخوردهای دست اول به ماه اصابت می‌کنند، سرعتی بین 15 تا 20 کیلومتر بر ثانیه دارند. اما سرعت برخوردهای ثانویه بسیار کمتر است. وقتی برخوردی صورت می‌گیرد، مقداری از مواد بر اثر شدت برخورد از سطح ماه جدا می‌شوند. مواد جدا شده، با توجه به سرعتی که دارند، یا برای همیشه سطح ماه را ترک می‌کنند و یا دوباره به طرف ماه برگشته و خود، برخورد دیگری را ایجاد می‌کنند. از آنجا که سرعت گریز ماه 2.38 km/s است، هر جرمی که سرعتش بیش از این مقدار باشد، از ماه خارج می‌شود. بنابراین سرعت برخوردهای ثانویه بسیار کمتر از برخوردهای دست اول خواهد بود. به همین دلیل انرژی کمتری در برخورد با سطح ماه خواهد داشت. اما اگر جرم جدا شده از ماه، سرعت زیادی نداشته باشد ولی به اندازه کافی بزرگ باشد، باز هم می‌تواند دهانه‌ی دیگری به وجود آورد. این دهانه هم مشخصاتی شبیه به دهانه‌ی پیشین را دارد: هم کوچک است و هم در اطرافش سنگهای کوچک پراکنده شده‌اند؛ بی آن که سطحی صخره‌ای و سخت در کار باشد.
پس چطور تشخیص دهیم که دهانه‌ای که در تصویر بالا دیده می‌شود، از برخوردی دست اول پدید آمده یا ناشی از برخورد تکه سنگی بزرگ است که از خود ماه جدا شده و دوباره به سوی‌اش روانه شده است؟
به گفته دانشمندان دانشگاه ایالت آریزونا هم در زمانی که برخورد اولیه اتفاق می‌افتد و هم در زمانی که جسم بزرگی برخورد ثانویه دارد، نمی‌توان از روی تصاویر پی برد که دلیل تشکیل دهانه، کدام‌یک از این دو بوده و تنها راه، جمع‌آوری و آوردن نمونه‌ها به مکانی است که بتوان آن‌ها را مورد آزمایش قرار داد.
بخش دانش و زندگی تبیان
به نقل از پارس اسکای
